Het eigendomsrecht: een antiquiteit
Het is interessant om te onderzoeken hoe dat in de loop van de geschiedenis tot stand gekomen is. Hoe is het gekomen dat 'grond', 'natuur' - en ik voeg er 'kapitaal' aan toe - privé-eigendom kunnen zijn? Het woord privé komt van het Latijnse privare dat onder andere 'roven' als betekenis heeft.
In de taal vinden we vaak een wijsheid die wij door de dag heen wel eens vergeten. Als aarde, grond of kapitaal privébezit zijn, betekent dit dat ze geïsoleerd zijn van het grote geheel onder het mom van: dit is van mij! Deze praktijk is ontstaan ten tijde van het oude Romeinse rijk. Tot die tijd liet men in allerlei culturen het vee grazen op gemeenschappelijke grond, land werd in allerlei gemeenschappen gemeenschappelijk bewerkt - en dat alles totdat iemand op het idee kwam er een hek omheen te zetten en het in eigendom te nemen. In de Romeinse tijd werden dergelijke acties beschreven en vastgelegd in wetboeken, maar wat is dat voor recht en wetgeving? Het is het recht van de sterkste dat in een legaal jasje werd gestoken. Ruim tweeduizend jaar geleden werd dit recht in het oude Rome juridisch verankerd en geïnstitutionaliseerd - maar hoe wonderlijk is het niet dat wij het er twintig eeuwen later nog mee doen? Er is in het sociale leven niets anders te noemen dat in nagenoeg ongewijzigde vorm al twee millennia mee gaat. Wat voor afspraak kunnen wij vandaag bedenken die over tweeduizend jaar nog valide is? Die valt niet te verzinnen. We kunnen vandaag een afspraak maken over wat vandaag naar ons oordeel op de werkelijkheid van vandaag past, maar wij weten ook dat wat we vandaag in alle zorgvuldigheid afspreken en regelen over één jaar, over tien jaar, over misschien een halve eeuw niet meer past op de werkelijkheid van dat moment. Het is een wonder dat wij in onze tijd wetgeving of gebruiken hanteren die van ruim tweeduizend jaar geleden dateren en die in essentie nooit zijn aangepast; en des te verwonderlijker nog wanneer we beseffen welke negatieve uitwerking zij in onze tijd hebben. Maar zoals ik al eerder vertelde: wij kunnen nieuwe dingen bedenken en nieuwe afspraken maken die voor nu en voor de nabije toekomst de passende zijn. Niet met de illusie het voor de eeuwigheid te doen, maar om het voor de komende tijd op een gezonde manier vorm te geven.
[Een fragment uit: Sociale driegeleding - Wat, hoe & waarom, John Hogervorst, ISBN 9789492326195]